แนวคิดของ ชาวญี่ปุ่นในการสอนลูก การเลี้ยงลูกแบบญี่ปุ่น มีรากฐานมาจากวัฒนธรรมที่เน้นความมีวินัย ความเคารพ ความพยายาม และการอยู่ร่วมกับผู้อื่นอย่างกลมกลืน แนวทางการเลี้ยงดูของพ่อแม่ชาวญี่ปุ่นมีหลายประเด็นที่น่าสนใจ
1. สอนให้เคารพผู้อื่น (Respect Others)
การให้ความเคารพเป็นรากฐานสำคัญของวัฒนธรรมญี่ปุ่น และพ่อแม่จะเริ่มสอนลูกตั้งแต่ยังเล็กให้ “คิดถึงใจคนอื่น” และ “ไม่รบกวนผู้อื่น”
วิธีที่ชาวญี่ปุ่นใช้ในการสอน
- สอนให้พูดจาสุภาพ: เช่น การใช้คำว่า “ขอโทษครับ/ค่ะ” (すみません) และ “ขอบคุณครับ/ค่ะ” (ありがとう) อย่างจริงใจ
- ฝึกให้ไหว้หรือโค้งคำนับ: เป็นการแสดงความนอบน้อม ไม่ว่าจะเป็นต่อผู้ใหญ่ ครู หรือเพื่อน
- ไม่ส่งเสียงดังในที่สาธารณะ: เช่น บนรถไฟ ร้านอาหาร หรือในห้องเรียน เพื่อไม่ให้รบกวนผู้อื่น
- สอนให้รอคิว: แม้ยังเด็ก ก็ต้องรู้จักเข้าคิว และไม่แซงหน้า
- เคารพของส่วนรวม: เช่น ของเล่นที่ใช้ร่วมกับเพื่อน หรือของในโรงเรียน ต้องใช้อย่างระมัดระวังและแบ่งปัน
2. ปลูกฝังวินัยด้วยความรัก (Discipline with Empathy)
พ่อแม่ญี่ปุ่นเชื่อว่า วินัยที่แท้จริงเกิดจากความเข้าใจและความรัก ไม่ใช่การลงโทษอย่างรุนแรง ดังนั้นพวกเขาจะสอนลูกด้วยความอดทน และพยายามเข้าใจความรู้สึกของเด็กในแต่ละสถานการณ์
วิธีการสอนวินัยที่เน้นความรัก
- เป็นแบบอย่างที่ดี: พ่อแม่ทำสิ่งที่ถูกต้องให้เด็กเห็น เพื่อให้เด็กเลียนแบบพฤติกรรมที่ดี
- สื่อสารด้วยความอ่อนโยน: แทนที่จะตะคอกหรือดุด่า จะใช้คำพูดที่อธิบายเหตุผล ทำให้เด็กเข้าใจว่าอะไรควรทำและทำไม
- ให้โอกาสเด็กแก้ไข: เมื่อเด็กทำผิด พ่อแม่จะไม่ลงโทษทันที แต่จะพูดคุยและช่วยให้เด็กเรียนรู้จากความผิดพลาด
- ชื่นชมความพยายาม: พ่อแม่จะเน้นชมเมื่อเด็กพยายาม แม้ผลลัพธ์ยังไม่สมบูรณ์ เพื่อสร้างแรงจูงใจและความมั่นใจ
- สนับสนุนการพัฒนาอารมณ์: สอนให้เด็กรู้จักควบคุมอารมณ์ เช่น การใจเย็น รู้จักรอ และแสดงความรู้สึกอย่างเหมาะสม
3. ให้ความสำคัญกับความพยายามมากกว่าความเก่ง (Effort over Talent)
ในวัฒนธรรมญี่ปุ่น พ่อแม่จะสอนลูกให้เห็นคุณค่าของ ความพยายามและความตั้งใจมากกว่าผลลัพธ์ที่ได้ หรือพรสวรรค์ตามธรรมชาติ เพราะเชื่อว่า “ความพยายามจะนำไปสู่ความสำเร็จ” ได้จริงและยั่งยืนกว่า
วิธีที่ชาวญี่ปุ่นเน้นความพยายาม
- ใช้คำชมและกำลังใจ เช่น “เธอพยายามเต็มที่แล้วนะ” (頑張ったね, Ganbatta ne) แทนที่จะชมแค่ “เธอเก่งจัง”
- ช่วยให้เด็กตั้งเป้าหมายเล็ก ๆ ที่ทำได้จริง เพื่อให้รู้สึกว่าความพยายามมีผล
- สอนให้เด็กไม่ยอมแพ้ แม้จะล้มเหลว หรือเจออุปสรรค
- สนับสนุนให้เด็กเรียนรู้จากความผิดพลาดและพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง
- พ่อแม่เองจะเป็นตัวอย่างในการขยัน และไม่ยอมแพ้ในชีวิตประจำวัน
4. การอยู่ร่วมกับสังคม (Group Harmony)
ในวัฒนธรรมญี่ปุ่น “ความกลมเกลียวในกลุ่ม” หรือ Wa (和) ถือเป็นค่านิยมสำคัญ พ่อแม่ญี่ปุ่นจึงสอนลูกให้รู้จักการอยู่ร่วมกับผู้อื่นอย่างสงบสุข เคารพกฎของกลุ่ม และไม่เอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง
วิธีที่ชาวญี่ปุ่นสอนเด็กให้มีความกลมเกลียวในสังคม
- สอนให้รู้จักการแบ่งปันและช่วยเหลือ: ไม่ว่าจะเป็นในครอบครัว โรงเรียน หรือชุมชน
- ให้ความสำคัญกับความร่วมมือ: เช่น การทำกิจกรรมกลุ่ม งานบ้านร่วมกัน หรือเล่นกับเพื่อนโดยไม่แย่งกัน
- สอนให้เด็กฟังผู้อื่นและเคารพความคิดเห็น: แม้จะแตกต่าง ก็ต้องเคารพและหาทางประนีประนอม
- หลีกเลี่ยงการสร้างความขัดแย้ง: เด็กจะถูกสอนให้ไม่ทำอะไรที่อาจทำให้คนอื่นไม่สบายใจ
- ให้เด็กเรียนรู้บทบาทของตัวเองในกลุ่ม: เช่น การรู้ว่าเมื่อไรควรพูด เมื่อไรควรฟัง หรือเมื่อไรควรช่วยเหลือ
5. การให้เด็กได้เรียนรู้ด้วยตัวเอง
พ่อแม่ญี่ปุ่นเชื่อว่า การให้เด็กมีโอกาสได้ลองทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยตนเอง ตั้งแต่เรื่องเล็ก ๆ ในชีวิตประจำวัน เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการพัฒนา ความรับผิดชอบ และ ความมั่นใจในตัวเอง
วิธีที่ชาวญี่ปุ่นส่งเสริมให้เด็กเรียนรู้ด้วยตัวเอง
- ให้เด็กทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเอง: เช่น การแต่งตัว กินข้าว แปรงฟัน หรือจัดเก็บของใช้
- สนับสนุนให้เด็กแก้ปัญหา: แทนที่จะช่วยทันที พ่อแม่จะชี้แนะแนวทางให้เด็กคิดและแก้ไขด้วยตนเอง
- ให้เด็กมีอิสระในการตัดสินใจ: เช่น เลือกเสื้อผ้า เลือกกิจกรรมที่อยากทำในเวลาว่าง
- เปิดโอกาสให้เด็กรับผิดชอบงานเล็ก ๆ ในบ้าน: เช่น ดูแลสัตว์เลี้ยง รดน้ำต้นไม้ หรือเก็บโต๊ะอาหาร
- ไม่ปกป้องหรือช่วยเหลือมากเกินไป: เพื่อให้เด็กได้เรียนรู้จากความผิดพลาดและประสบการณ์จริง
6. สอนผ่านกิจวัตรประจำวัน (Everyday Learning)
พ่อแม่ชาวญี่ปุ่นเชื่อว่า การเรียนรู้ที่ดีที่สุดเกิดขึ้นจากชีวิตจริง ไม่จำเป็นต้องรอให้ถึงเวลาเรียน หรือกิจกรรมพิเศษเท่านั้น ถึงจะใช้โอกาสสอนลูกได้ พวกเขาจึงใช้ “กิจวัตรประจำวันธรรมดาๆ” เป็นเครื่องมือในการปลูกฝังทักษะชีวิตให้กับเด็ก
วิธี การเลี้ยงลูกแบบญี่ปุ่น สอนผ่านกิจวัตรประจำวัน (Everyday Learning)
- การเก็บของ: สอนให้เด็กรู้จักความเป็นระเบียบ รับผิดชอบสิ่งของของตัวเอง
- การทำอาหาร: ฝึกความอดทน การวางแผน การทำงานเป็นขั้นตอน และความร่วมมือ
- การเดินทางสาธารณะ: สอนมารยาทในที่สาธารณะ เช่น ไม่ส่งเสียงดัง รักษาความสะอาด และให้ที่นั่งแก่ผู้สูงอายุ
- การทิ้งขยะ: สอนเรื่องการแยกขยะ ความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
- การอาบน้ำหรือเตรียมตัวนอน: สร้างวินัยในชีวิต และฝึกให้เด็กรู้จักดูแลตัวเอง
